KÖY ENSTİTÜSÜ AYDINLIĞIN YÜZÜ

Nüfusun ancak %5’inin okuma yazma bildigi zor bir dönemde köylerde baslayan egitimde kalkinma programinin basarili örnegi.
Köy Enstitüleri neden kuruldu?
Nasil basarili oldu?
Niçin son buldu?
Hasan Ali Yücel, Mustafa Necati, Doktor Resit Galip ve onlarca aydin egitim tarihimize nasil dokundu?
Köy Enstitüleri haber dosyamiz gerçekligin izleriyle dolu.
 
HER SEY BÖYLE BASLADI
Yil 1921.
Aylardan Temmuz.
Kurtulus Savasi’nin belki de en kritik senesi.
Yunan birlikleri Polatli ve Haymana’ya dayanmis.
Atatürk, Ankara’da Maarif Kongresi düzenliyor.
Zaferin ve kurtulusun ardindan egitim devriminin nasil yapilanmasi gerektigine dair tezler tartisiliyor.
Egitim politikasi hakkindaki bilimsel görüsler degerlendiriliyor.
Toplantilara dört kadin katiliyor.
Atatürk, toplumun ihtiyaç duydugu gelisimin kadin ve erkegin yan yana yer alacagi egitim sistemiyle gerçeklesecegine inandigini söylüyor. Çagdas, ilerici, modern tarza sahip egitim programinin ortak hedefte yer aldigi vurgulaniyor.
Ve tarihe not düsen su cümleler aktariliyor;
‘Bu yurdun gerçek sahibi ve büyük çogunlugu köylüdür. Iste bu köylüdür ki, günümüze kadar bilgi isigindan yoksun birakilmistir.
Izleyecegimiz egitim hamlesinin temeli önce bilgisizligi gidermektir.’
 
ÖNCE EGITIM
1935 yili.
40 bin köyün 35 bininde okul yok.
Okul bulunan köylerdeki egitim süreleri ise en fazla 3 yil.
Egitimcilerin çogu ögretmenlik okulu mezunu degil.
Dönemin Milli Egitim Bakani Saffet Arikan, köydeki kara cahilligi atmadan çagdas bir ulus olma hayalinin imkansizliginin farkinda.
Atatürk’ün huzuruna çikiyor ve köylere egitim götürmenin yolunu aradiklarini belirtiyor.
Yanit gayet yerinde;
‘Biz, köy çocuklarini askerde çavus, onbasi yapiyoruz.
Matematik, teknik bilgi, top kullanma becerisi ögretiyoruz.
Onlari birkaç ay ön egitimden geçirirsek, kendi köylerinde okuma yazma ögrenebilirler.’
Egitmen Kurslari fikri doguyor.
Atatürk, 1938 yilinda hayata gözlerini yumuyor.
Ömrü, Köy Enstitüleri projesini görmeye yetmiyor.
 
KARIS KARIS ANADOLU
Ismail Hakki Tonguç, Ilkögretim Genel Müdürü oluyor.
Iç Anadolu’nun köylerini dolasmaya basliyor.
Nüfusu 400’ün altindaki 32 bin köyde neler yapilabilecegi düsünülürken, Eskisehir Çifteler, Hamidiye, Lüleburgaz Kepirtepe,
Edirne Karaagaç, Kastamonu Gölköy, Izmir Kizilçullu’da ‘Egitmen Kurslari’ açiliyor. Köylülere, yöresel özellige göre; tavukçuluk, elmacilik, ipek böcekçiligi, hayvan bakiciligi, igne vurma, ziraat teknikleri ögretiliyor.
Hizli baslayan, olumlu yol alan süreç 1940 yilinda Köy Enstitüleri’ne dogru evriliyor.
 
BASKA BIR EGITIM
17 Nisan 1940 tarihinde çikan yasada su vurgular yer aliyor;
‘Köy ögretmenleri ve diger köy meslekleri erbabini yetistirmek üzere, ziraat islerine elverisli arazisi bulunan yerlerde, Maarif Vekilligi tarafindan, Köy Enstitüsü açilir.’
Projenin Köy Ögretmen Okullari’ndan, Ilkögretim Okullari’ndan farki, köye faydali eleman yetistirmek.
Ögretmen adaylarini egitmek, çocuklara ve bilmeyen yetiskinlere okuma yazma ögretmek, saglik bilgisi, hijyen, tarim kültürü, disçilik, biçki, dikis, atölye üretimi konularinda temel bilgi edindirmek.
Türkçeyi, matematigi, modern bilimleri ögrenen köylülerin, ayni zamanda, tuglacilik, demircilik, kiremitçilik gibi meslekleri yapar duruma gelmesini, yemekhane, yatakhane, derslik ve okul insaatina katki verecek seviyeye erismesini desteklemek.
 
AZMIN ZAFERI
Egitim yapacak bina olmadigi için, baslangiçta dersler kir çadirlarinda yapiliyor. Haftalik 44 saatlik ders programinin, 22 saati genel kültür agirlikli, 22 saati ise teknik konulu dersleri kapsiyor.
Tarim, hasat, harman, çiftçilik faaliyetleri kesintisiz sürüyor.
Ögrenciler okulun temizliginden, düzeninden sorumlu.
Yemekhanede çalisiyorlar, tavukçuluk ve aricilik ile gelir temin ediyorlar. Okuma anlayisi özgür. Tartisma platformlari demokratik.
Siir dinletileri, tiyatro gösterileri, sanat faaliyetleri sürekli.
 
DÜNYA KLASIKLERI
Projeye olan ilgi Hasan Ali Yücel’i tercüme bürolari açma adimina yönlendiriyor. 526 dünya klasigi Türkçe’ye çevriliyor.
Kitaplar binlerce adet basiliyor. Adedi 25 kurusa satiliyor.
Halkevleri tarafindan çikarilan kültürel dergi 1 milyon abone sayisina ulasiyor. Köy edebiyati akiminin öncüsü yazar Mahmut Makal, yazar ve sendikaci Fakir Baykurt, ozan Asik Veysel, toplumcu yazar Talip Apaydin gençlere feyz veriyor.
 
KIZ ÖGRENCILERE TESVIK
Geometri, resim, müzik, beden egitimi dersleri önemli.
Kiz ögrenciler için pozitif ayrimcilik söz konusu.
Ögrenci, geldigi köyden bir kiz arkadsini beraberinde getirmis ve kayit ettirmisse, kiz ögrenci enstitüye sinavsiz kabul ediliyor.
Birinci sinifta tüm dersler ortak. Ikinci siniftan itibaren yeteneklere göre gruplandirmalar yapiliyor.
Dayak yok, baski yok, zorlama yok.
Beyin ve gönül birlikteligi var.
Toprak agaligi, marabalik kavrami sorgulanmaya basliyor.
1940-1946 arasinda açilan 20 Köy Enstitüsü’nde 17 bin ögretmen yetistiriliyor. Binlerce saglikçi topluma kazandiriliyor.
 
ACI SON
1946 yilinda çok partili hayata geçiyoruz.
Toprak reformunda yasanilan görüs farkliliklari Cumhuriyet Halk Partisi içinde kopmalara neden oluyor. Demokrat Parti kuruluyor.
Genç partililer Köy Enstitüsü projesini elestirmeye, tartismaya, yipratmaya basliyor. 1946 yilinin Agustos ayinda kurulan hükümet kabinesinde Hasan Ali Yücel yer almiyor. Milli Egitim Bakanligi’nin basina Resat, Semsettin Sirer getiriliyor.
1946’dan sonra Köy Enstitüsü’ne ögretmen ve egitmen atama yetkisi enstitü müdürlerinden alinip, valilere veriliyor.
Yönetmelik degistiriliyor, uygulama dersleri müfredattan çikariliyor. Köy Enstitüsü çikisli ögretmen ve saglik memurlarina ayrilan araziler geri aliniyor. Tesvik ve destekler kisitlaniyor.
1947 yilinda Köy Enstitüsü programinda köklü degisikliklere gidiliyor.
Tarim dersleri azaltiliyor, Ingilizce seçmeli ders oluyor.
1948 senesi, yikimin basladigi yil.
339 köy ilkokulu kapatiliyor. Köy Enstitüsü egitimleri durduruluyor.
Direnen aydin, egitmen, yazar ve sendikacilar hakkinda agir sorusturmalar açiliyor. Sistemli baskilar yogunlasiyor.
Köy Enstitüleri özgün programi tamamiyla pasife aliniyor.
Türkiye’nin gelisim seyri, çagdas bilgi üretim hedefleri  ve modernlesme gayretleri adina çok önemli bir dönüm noktasi teskil eden ilerici egitim projesi, siyasi kararlarin agirliginda tarihe gömülüyor.
Köy Enstitüleri, kurulusunun 79.yilinda, ülkemize biraktigi güçlü kültürel mirasiyla, niteligini ve kalitesini hala koruyor.